Ҳаёт аҷиб аст. Бисёр маврид моро фиреб медиҳанду дурӯғ мегӯянд. Мо, тоҷикон, гӯё ин ки ягон ҳодисае рӯй надодааст, ба чунин тақаллубкориҳо оромона таваққуф кардаву хоҳони он мешавем, ки ҳамаи ин паси сар мешавад. Мабодо гапе нашавад…
Медонем, ки моро фиреб медиҳанд, аз мо истифода мебаранд ва худи мо бе қути лойамут мемонем. Ин ҷо ибораи дӯстдоштаи қаҳрамони ҳикояи машҳури нависандаи рус А. П. Чехов, Беликов «Одам дар ғилоф», «Мабодо ҳодисае рӯй надиҳад» таъбири тоҷикона мегирад. Мо тангаҳои охирини худро нисор мекунем. Ба он хотир, ки шояд ягон ҳолати нобаҳангоме рӯй надиҳад. Метарсем… ё ин ки ғурури «тоҷикона» дорем. Гӯё ин , ки ҳамин хел буданаш даркор аст. Мабодо, ки…
Дар баъзе маршруткаҳои шаҳрӣ бояд як сомонию 40 дирамӣ роҳкиро диҳем. Аммо 2 сомонӣ медиҳему бақия намепурсем. Чунин рафторамон маъмул гаштааст. ҳангоме, ки барои се- чор истгоҳ ронанда ду сомоӣ мепурсаду мусофирро дар ҳолати ногувор мемонад, тоҷики «гапдаро» сарпастӣ мекунад. Мабодо, ки…
«Экспресс»- е, ки бояд мувофиқи қоида аз аввали хатсайр то ба охираш, бе истгоҳ мусофиронро бурда расонад, сари ҳар 30 — 40 қадам, барои касе ки даст афшонад, мошинро манъ кардаву боиси ба кору дарс дер мондани донишҷӯён ва дигар мизоҷон мегардад. Ба ҷои 12 нафар, дар маршутҳои такси 14 – 20 нафарро савор мекунанд.
Дар троллейбусу автобусҳо ҳар як дақиқа дар экран нархи роҳкиро навишта мешавад. Тоҷики саховатманд 2 сомонӣ роҳкиро карда, бақия намепурсад. Роҳкиро барои троллейбус мувофиқи фармони ҳукумати шаҳр 70 дирамиро ташкил медод. Мувофиrи қарорҳои баъдинаи ҳукумати шаҳри Душанбе нархи билетҳо қимат гаштанд. Ин гуна қиматгузорӣ барои нафаре, ки ҳамагӣ 700 сомон маош мегирад , воқеан вазнин аст.
Дар бисёр оилаҳо озуқаи ниёзи аввал намерасад, вале тоҷики саховатпеша шиор мепартояд, ки «Бо 40- 50 дирам» бой шудан ғайриимкон асту «парвардигор моро барои чунин садақаву саховатҳо сипосгузорӣ хоҳад кард. Шукри худо, ки фарзандон дар Россия кор карда истодаанду моро фаромӯш нахоҳанд кард».
Ин як тариқи «худоромкуни»- и тоҷикона аст.
Барои хонандагони мактабу донишҷӯён, ки дар маршрутка 2 сомонӣ (ба ҷои як сомонӣ) роҳкиро медиҳанд, ин гарон аст. Донишҷӯи бечора аз машғулият қафо монда, мавриди маломати устодон қарор мегирад. Бинобар ҳамин, илоҷе надорад, ки ба троллейбус ё автобусҳои шаҳрии арзонтар ба донишгоҳ ё донишкада расад? Барои мисол, сайрхати 7, ки мусофиронро ба ду ҷониби шаҳр, «комбинати равғанбарорӣ» ва маҳаллаи «Обшорон», — охири шаҳри Душанбе мерасонад, ғайриқаноатбахш кор мекунад. Тролейбуси рақами 9, ки дар ҳамин хатсайр ҳаракат мекунад, мувофиқи кадом як фармоне бояд, ки дар ҳамроҳӣ бо автобусҳо дар навбати якҷоя бошад, ки ин аз рӯи инсоф нест. Зеро, ки бисёр мусофирон тавассути троллейбус иҷозати бепул рафтанро доранд. Имтиёздорон маҷбуранд, ки соатҳо чашминтизор монанд.
Фарзандони мо – мактаббачаҳо аз мо барои «фонди мактаб» аз 20 то 60 сомонӣ, барои таъмир, барои тоза кардани атроф, барои ҳар як ид (ҳатто барои рӯзи ошиқон), барои рӯзи таваллуди роҳбари синф пул мепурсанд. Мо илоҷе кардаву пул меёбем, ба он хотир, ки мабодо чизе нашавад. Моро ягон қуввае, ҳидоят намекунад, ки ба мактаб рафтаву аз роҳбарон пурсем, ки барои чӣ ин тавр аст?
Нафақахурони оддӣ дар Тоҷикистон 185 сомонӣ мегиранду ба хазиначӣ 5 сомонӣ медиҳанд. Барои чӣ? Дар ҷои фурӯши билетҳо, дар истгоҳи роҳи оҳан, дар мавриди дигар ҳуҷҷатҳои даркориро гирифтан, тоҷики саховатпешаи бечора аз 5 то 50 сомониро «бахшиш» мекунад. Мабодо, ки ҳодисае рӯй надиҳад…
Мансабдорон аз чунин имкониятҳо ба хубӣ истифода мебаранд. Яъне, аз ин ҷо бармеояд, ки мо баъзе мансабдоронро худамон порахур мекунем, ки оқибати нохуш дорад. Бинед. ки саховатпешагии тоҷикона ба чӣ мерасонад. Ман, шахсан шоҳиди он будам, ки дар шаҳри Новосибирск, дар мағозаи калоне, ба як харидор 5 танга, ки таносуби тақрибан 5 дирами моро дорад, бақия дода натавонистанд. Ошубе бархест, ногуфтанӣ. Занак ба мудирияти мағоза ва ба маъмурияти шаҳрии савдо ариза бурд. Дар ниҳояти кор ба ӯ ҳам тангааш ва ҳам барои зарари маънавиаш маблағ пардохт намуданд.
Дар китоби мубораки «Қуръон» омадааст, ки боигариро эҳтиёт кунеду пулатонро ба ҳар сӯ напартоед, барои оянда ва ояндагонат чизе бимонед. Дурандеш бош. Боигарӣ, ки ёфтӣ, мувофиқи қонуни ислом ба сағираҳои бекас, бехонаҳо, муйсафедон ва ба масҷидҳо закот (хайр) деҳ. Маблағи зиёдатиатро барои сохтани купрукҳо, масҷидҳо, ки солҳо истифода мешаванд, ки садақаи якумра маҳсуб мешаванд, сарф кун то туро як умр қабилаат ба ёд оварад. Боиси таассуф аст, ки бисёр бойбобоҳои мо ин гуфтаҳои дини мубини исломро мавриди назар намегиранд. Афсус…
Баъзан аз худ мепурсем, ки: «Чаро дар бахшҳои телевизиони марказӣ ҳамарӯза дар бораи эҳтиёт кардани қувваи барқ, истифода бурдани лампаҳои каммасраф, доруҳо ва масоили ин эълон пахш мекунанду ягон намоише ё барномае оиди чӣ тавр эҳтиёт кардани пул, дар бораи чӣ тавр истифода бурдани пул, мавриди надодани бақия чизе намоиш дода намешавад?». Барои чӣ чунин барномаҳое монанди «Ҳар як суматро эҳтиёт кун !», «Иқтисоди оилавӣ», «Ҳаққатро талаб куну зиёд мадеҳ», «Чӣ тариқ ҳаёти каммасрафро пеш бояд гирифт?» намоиш дода намешавад? Агар оинаи нилгун бештар ҳаёти аслиро нишон медод, хеле хуб мебуд.
Ман, падарам.
Сокини шаҳраму дар шаҳр зиндагӣ мекунам ва хизматчиам. Маошам 730 сомонӣ аст. Бояд, ки сарамро ба санг задаву ба ин моҳона зиндагиро пеш барам. Чӣ илоҷ?
Писари калониам мегӯяд, ки «Падар, барои чӣ ман дар чунин як оилаи камбағал таваллуд шудаам?» .Ман ба ӯ чӣ ҷавоб дода метавонам?
Дар рӯзи муҳофизатгарони Ватан ҳамон писарам китоби «Падари бой, падари камбағал»- и Роберти Киосакиро додаву гуфт: «ҳамин китобро хону ба бойшавӣ майл кун!». Дар ҷавоб ба ӯ гуфтам, ки ман амрикоӣ наяму муъҷизакор низ нестам. Чӣ имконияту тавоноие доштам, дар 59 соли ҳаётам иҷро кардам. Бойигариро тариқи ҳиллаву найранг ва фиреб меёбанд. Кам тоҷике ёфт мешавад, ки соҳибкори тоза бошад. Оиди соҳибкории тоза фақат орзу кардан мебояд.
Писарам аз пешам бо табъи нохуш рафт. Шояд ҳанӯз дарк намекунад, ки мо, тоҷикон, чӣ гуна азоби рӯҳонӣ дорем? Яке аз изолатҳои мо—ин худқурбонкунӣ, надонистани ҳараҷу мараҷи хона, беинсофона харҷ кардани пул, исрофи бемаънӣ аст.
Бо писарам хайрухӯш карда, худ ба худ гуфтам: «Фарзандам маро бубахш. Шояд, ки рӯзе расаду ба як маҷрои муайян дохил гардаму яке аз падарҳои бой шавам!»
Убайдулло РАҲИМОВ,
рӯзноманигор
