Мардуми деҳаи мо, зану мард, шӯхтабиатанд. Ҳамин гуна хислат аст, ки нисфи бошандагонаш — ба ғайри занҳо — лақаб доранд. Лақаб, албатта, беҳуда ба номи кас часпонда намешавад. 

Лақабҳое ҳастанд, ки соҳибонашон аз онҳо ифтихор мекунанд: «Саиди паҳлавон», «Довуди ошпаз», «Алии шикорчӣ», «Содиқи муштзан», «Обиди олуфта» ва ғайра. Лақабҳое, ки аз рӯйи феълу хӯ пайдо мешаванд, таҳмаънӣ доранду бо мазоҳу масхара ва танзу киноя баён мешаванд. Бо риояи «Изои муъмин ҳаром» ин қабил лақабҳо дар ғоиби кас садо медиҳанд.
Ҳикоя мекунанд, ки вақте Ғаюр ном марде аз шаҳр ба ин ҷо кӯчида омад, дар аввалин маъракае, ки иштирок мекард, раиси кумитаи маҳалла аз ӯ маънидорона маслиҳат мепурсад:
— Бародар, дар ин қишлоқ бо исми Ғаюр шумо чорум одамед. Ҳамаи се ҳамноматон лақаб доранд: «Ғаюри Ширингул» — лақабаш бо номи янгаамон; — «Ғаюри шалғам»,- ӯ аз шалғам қимоб аст; табибе барои рафъи варами рӯдаҳои ҳамсари бемораш шалғам мефармояд. Ба ин бечораи дар умраш шӯрбои шалғамӣ нахӯрда дар бозор қасдан турб мефурӯшанд. Аз турб шӯрбо мепазанд. Бемор аз шӯрбои турбӣ як пиёла хӯрам-нахӯрам дилаш тагу рӯ мезанад, ба ҳадде, ки қариб рӯдаҳояш аз даҳанаш биёянд; — «Ғаюри бодиринг»,- дар бозор ӯро мазоҳ карда ба ҷои тухми бодиринг тухми каду додаанд. — Бо розигии худатон ба шумо чӣ гуна лақаб монем?
Марди навомад, ки аз табиати шӯхи инҷоиён аллакай огоҳ буд, дасти рост пеши бар гирифта, мегӯяд:
— Акаҷонҳо, ба ман ягон хел лақаб лозим нест. Ман Проста Ғаюрам.
Аз ҳамон рӯз ӯ «Проста Ғаюр» унвон мегирад.
Одами шаҳрӣ, акнун «Проста Ғаюр», зуд ба табиати ҳамдеҳаҳо даромад. Дигар илоҷ надошт. Охир, шаҳри якчашма рафтӣ, якчашма бош, мегӯянд, ё ки «Хар аз харгала монд, ёлу думаш мерезад». Ӯ ба ягон-ягон одам лақаб мечаспондагӣ шуд. Масалан, ба Шарифи дар даврони шӯравӣ мудири анбори ҷамъияти матлубот «Шарифи ҳайвон» лақаб гузошт, ба он сабаб, ки гови ҳамсояаш тирамоҳ аз зери баргҳои боғи ҳавлӣ дар гулӯяш себи биҳӣ дар мемонад ва Шариф маслиҳат медиҳад, ки ба нӯги дастаи бел латта печонаду чизи дармондаро ба шиками гов тела диҳад. «Дарун, ки рафт, — дилпурӣ медиҳад ӯ, — дар ҳазорхонааш ҳал шуда меравад». Ҳамсояи Шариф аз рӯи маслиҳат амал мекунад. Вале латта аз нӯги дастаи бел кушода шуда, дар гулӯи гов руст мешавад. Ҳайвони то ин вақт дар талвосаи ҷон чашм ало карда, аз почакзанӣ мемонад. Шариф дасту по гум карда, амр медиҳад, ки ҳадаҳа корд биёранд. Ва ӯ каллаи говро аз бадан ҷудо мекунад.
«Проста Ғаюр» аз ин воқеаи дар асл хандаовар огаҳ шуда, ба собиқ мудири анбори ҷамъияти матлубот, ки «Сатанг»-аш мегуфтанд, лақаби нав — «Шарифи ҳайвон» медиҳад.
Лақаби Салим ҳам «маҷбурӣ» ба гардани ӯ бор карда нашудааст. Лақаб, урусӣ карда гӯем, дар протсесси кор пайдо мешавад.
… Салим, мисли «Проста Ғаюр», сокини шаҳр буд. Ҳамсараш, ки бо хушдоманаш, модари Салим, соз наомадааст, хусури Салим ӯро ба қишлоқ кӯчонда овард. Хусури Салим раиси калони як хоҷагии на он қадар хурд аст. Фермаи деҳа қисми калонтарини хоҷагии ӯ ҳисоб мешавад. Хусури Салим мегуфтааст, ки ӯ, яъне домодаш, дар хонаи падар «як одами муфтхӯр» будааст. Ӯ мактаби миёнаро дар бистсолагиаш хатм карда, аз камсаводӣ ҳаваси давом додани таҳсил намекунад, пайи омӯхтани касбе намеравад. Падару модари Салим дар фирмаи хусусии ҳасиббарорӣ яке посбон, дигаре фаррош шуда аз ҳамин ҷо «зиндагиашонро радду бадал» мекардаанд.
Ҳамсари Салим, ба даъвои худаш, «духтари оилаи серу пур», дар хонаи камбизоат, чӣ тавре дар афсонаҳо мегӯянд, умр ба сар бурданро раво надида, ҳар дафъае, ки ба хонаи падари раисаш меомадааст, зуқ-зуқкунон шиква мекардааст, ки дар ин хел хона зиндагӣ карда наметавонад. Чунки хусуру хушдоманаш «мағзи чормағро бо сӯзан кашида мегирифтаанд». Оқибат пеши чашми хушдоман норозигию хонабезорӣ карда, «аз балои гушнагӣ» худро раҳо мекунад.
Салими беихтисосро хусураш дар фермаи говҳои калони шохдору бешох барқчӣ, ба ифодаи маъмул, монтёр мемонад. Агар ҳамон ягона пойгоҳи обкашро, ки дар лаби чашмаи наздик шинонда шудааст, истисно кунем, беҳунартарин подабони ферма метавонад, ба ҳисоб сездаҳ адад фурӯзонаки оғилҳоро, дар сурати аз кор монданашон, алиш кунад. Азбаски домоди раиси хоҷагӣ ягон хел ҳунар надораду подабонӣ барои ӯ «айби калон мешавад», ӯро лоиқи ҳамин вазифа донистааст. Салим аз касби барқчигӣ фақат иваз кардани фурӯзонакро медонисту халос. Аз рӯи таънаи ҳамсараш, ҳини дар шаҳр зистан ҳамин корро ҳам аз бехушӣ бисёр вақт ба модараш мефармудааст.
Салим ҳар рӯз ба ферма омада, дар «Хонаи дамгирии чорводорон» оби чой мемонд, чой дам мекард, баъди «нӯши ҷон» кардани чанд пиёла чой рӯйи кӯрпачаи чиркини беболишт якпаҳлу мезад ва зуд хобаш мебурд. Ҳама мерафтанд. Дар ферма ӯву як подабон мемонд. Тахмин соатҳои як ё якуним ӯро подабон аз хоб бедор мекард, то пойгоҳи обкаширо ба кор дарорад. Ҳавзи обхӯрии чорпоён дар ду соат пур мешуд. Салим аз ин зиёд шуғле надошт.
Рӯзе пойгоҳи обпарто аз кор монд. Ҳамон рӯз раиси хоҷагӣ, хусури Салим, ба ферма омад. Раис Салимро наздаш хонда гуфт: «Аз рӯзи аввали корат нуҳ моҳ гузашт. Боварӣ дорам, ки монтёриро ёд гирифтаӣ — ва таъкид кард: — Дасту остин бар зану насосро ба кор андоз».
Салим «Сар равад, сир наравад» гуфтагӣ барин, даст пеши бар гирифт ва ба ислоҳи пойгоҳи обпарто шуруъ кард.
Ӯ ҳарчанд майна об кард, иллати обкашакро наёфт. Кадом одами беҳунар аз уҳдаи кор баромадааст, ки Салим барояд?
Ҳар вақте сарподабон назди Салим омада, аз соз шудан ё нашудани пойгоҳ пурсон мешуд, ӯ сар боло накарда ҷавоб медод: «Гап дар саломатӣ».
Салим як рӯзашро дар моломол бо ҳамин обпарто гузаронд. Аз чойхӯрии ҳамарӯзаи «Хонаи дамгирии чорводорон» маҳрум гашт. Лекин асбоб соз нашуд. Раиси хоҷагӣ рӯзи дигар усто оварда дастгоҳро ба кор дароварду ба қавле домодашро аз ин ғам халос кард.
Аз ҳамон вақт домоди раис «Салими саломатӣ» лақаб гирифт. Гап сари он ки мардум аз рӯйи ноуҳдабароияш ба ӯ лақаб гузоштанд, бехабар аз он ки занаш, духтари раис, Саломат ном дорад…

Ҷӯрабек МУЪМИН

ЯК ҶАВОБ ТАРК

Please enter your comment!
Please enter your name here