Бо як омӯзгор дар роҳ будем. Аз пешамон ҷавонписари ҳамдеҳа баромад ва баъди аҳволпурсӣ аз рафиқам пурсон шуд, ки «ҳа, бародар, меган маълим шудӣ?… А бача, ягон кор наёфти чӣ? Панҷ соли хондагит куҷо шуд?». Рафиқам бо чунин ҷавоби сазовор посух гуфт: «Кор буд, аммо хостам ба мактаб омада, фарзанди туро ва ҳамингунаҳоро дуруст тарбият кунам». Бо гузашти вақт хулоса кардам, ҳамон ҷавон, ки устои мошин буд, сад дар сад рост гуфтааст.
Фикр мекунам, ки бархеҳо аз бекорӣ омӯзгор мешаванд. (Муаллими деҳаро дар назар дорам). Шояд не гӯед, аммо худ ба худ фикр кунед, ки бо доштани чаҳор — панҷ фарзанд ва маоши то 1000 сомонӣ имкони зистан ҳаст? Албатта не! Боз омӯзгоронеро медонам, ки чорсад ё панҷсад сомонӣ маош мегиранд. Акнун фикр кунед, ки дигар ягон манбаи даромад нест ва омӯзгор бояд бо дасту дили гарм фаъолият кунаду ифтихор. Ифтихор аз чӣ? Аз шими се андоза калонтар, ё аз куртаву галстуке, ки барориши солҳои панҷоҳум аст? Ё шояд аз пойафзоли панҷ маротиба дӯхташудаву боз сӯрох? Ё аз он, ки чил сол ба фарзанди мардум дарс гуфтаасту худ ба чизе нарасидааст?
Омӯзгор танҳо аз як чиз метавонад ифтихор кунад, аз он, ки бузургон дар васфи омӯзгор бисёр орифонаву зебо шеъру сухан аз дил бурун овардаанд, ки ба ӯ низ дахл дорад. Бихонаду ифтихор кунад, аммо бо чашми пур аз ашк, зеро ин гуфтаҳо танҳо рӯи коғаз аст.
Оид ба омӯзгорони тасодуфӣ намехоҳам зиёд сухан гӯям, зеро ингунаҳо дар ҳама соҳаҳо зиёд шуда истодаанд. Албатта, тасодуфиҳо қадри касбро коста мекунанд, аммо илоҷи дигар нест. «Гӯшт бе устухон намешавад» мегӯянд.
Кафолат медиҳам, агар миёни наврасону ҷавонон пурсише бо ин суол гузаронед, ки «кӣ мехоҳад оянда омӯзгор шуда, ба деҳаи худ равад?», аз сад нафар шояд ду кас «ман» гӯяд. Зеро омӯзгореро дар хонаи шогирдаш бо тани пур аз хоку лой дидаанд, ки чун мардикор кор карда истодааст… Шогирде, ки замоне ба ӯ омӯзгор дарс гуфта, шояд, гӯшашро тоб дода буд, хӯҷаин асту собиқ муаллимашро фармон медиҳад…
Эҳҳҳҳ, бечора муаллим! Ту бояд садрнишин бошӣ, на ин ки подаи говонро ҳай карда, ба хотири 100 сомонӣ ба саҳро равӣ ва рӯз то бегоҳ аз паси говон «бош» гуфта, ба чаҳор тараф давӣ. Ту бояд ба шогирдон аз навгонии замона сухан гӯиву мисолҳои воқеӣ биёрӣ, аммо зиндагӣ туро маҷбур кардааст, ки ба молбозор равию миёни харидору фурӯшанда «далол» бошӣ. Дар бозор мебинамат, ки картошкаву пиёз ё меваҷот аз ҷое арзонтар, шояд, аз кадом шогирдат мехариву дар ҷои дигар зери офтоби гарми тобистон ё сардии зимистон мефурӯшӣ. Мебинамат дар роҳ, бо мошини шикаставу рехтаат мусофир мекашонӣ ва болои мошинат навиштаи «такси» гузошта шудааст. Аниқ, дар мошинат шогирдоне низ менишинанд, ки замоне онҳоро барои доштани ахлоқи нохуб ё кадом камбудие танбеҳ дода будӣ, аммо имрӯз ба пули онҳо муҳтоҷ шудаӣ. Маҷбур мешавӣ, ки аз фурӯшандаи бозор ё мағозаҳои деҳа қарз гирӣ, ки шояд кадоме аз онҳо собиқ ё ҳозира шогирдат бошад. Бисёр дарднок аст, вақте ба талабаи худ мегӯӣ: «Ҷӯра, пул надорам, фалон чизро деҳ ва ҷое навис, охири моҳ ҳисобӣ мекунам»…
Эҳҳҳҳҳ, омӯзгор! Даҳ-бист сол кор кардӣ ва интизор будӣ, ки соҳиби хонаву дар ва зиндагии шоиста мешавӣ, метавонӣ фарзандонатро дар донишгоҳҳои бонуфуз дохил кунӣ, аммо билохира натавонистӣ. Чаро? Медонам, вақте донишгоҳро хатм кардӣ, ғурури омӯзгор будан вуҷудатро фарогир буд ва омадӣ ба мактаб, аммо бо оиладор шудану бузургсол шудани фарзандон маҷбур гаштӣ ба ҳар кори дигар даст бизанӣ!
Муаллим! Дигар намехоҳам аз мушкилоти рӯзгорат ҳарф гӯям, зеро дили озурдаатро боз меозорам, дили ранҷуратро ранҷуртар мекунам. Ту бузургӣ! Сазовори он ҳастӣ, ки ба номат ҳайкал бигузоранд. Ҳарчанд медонам, ки аз гузоштани ҳайкал бароят суде нест. Ранҷур мабош, ки гузашти вақт қадри туро заиф кардаву ба инсони нодор табдилат додааст. Медонам, ончунон ба касбат муҳаббат дорӣ, ки дигар намехоҳӣ таркаш кунӣ. Пас, омӯзгор бош! Омӯзгоре, ки бо як тика нон дигаронро тадрис медиҳад. Бигузор донанд, ки:
Муаллимӣ ҳама ишқ асту сӯхтан,
Онро, ки ишқ нест, магӯ к-он муаллим аст.
Муаллим! Рӯзу ҳафтаву моҳу солат бобарору ҷайбат пур аз пул ва лабонат сертабассум бод!
Исфандиёр НОСИРОВ
