Навбатпойии тӯлонӣ ва сарсонии сокинон пушти дари идораҳои Сабти асноди ҳолатҳои шаҳрвандӣ (САҲШ) ва мизи шиносномадиҳӣ дар шаҳру навоҳӣ, бахусус шаҳри Душанбе мардумро нигарон кардааст.
Ба гуфтаи онҳо, саргардониҳо махсусан ҳангоми иваз кардани ному насаби худ ва ё фарзандонашон хеле бештар мегардад. Қоғазу қоғазбозиҳои зиёд, нозу нузи баъзе аз кормандони дахлдори ҳукуматҳои маҳаллӣ онҳоро хастаю асабӣ мекунад. Манучеҳр Ниёзов, сокини шаҳри Душанбе аз он изҳори нороҳатию асабоният мекунад, ки пас аз ҷамъ овардани ҳама ҳуҷҷатҳои дархостшуда аз САҲШ-и ноҳияи Сино барои ивази ному насаби духтарчаи 13-солааш-Зарафшони Манучеҳр ба Ниёзова Таҳмина Манучеҳровна, аз ӯ хостаанд, то аз Ҳукумати ноҳияи Сино иҷозатнома биёрад. Ба ӯ гуфтаанд, ки САҲШ танҳо пас аз синни 16- солагӣ ваколат дорад, бе иҷозати мақомоти маҳаллӣ ному насаби ноболиғро иваз намояд.
-Аз ин хотир барои ҳалли масъала ба Ҳукумати ноҳияи Сино муроҷиат кардам, вале ба мушкилоти дигар печидам. Ҳуқуқшиноси ҳукумат Таваккал Раҷабов бо қатъият иброз намуд, ки супориш гирифтаанд ва наметавонанд шаҳрвандонро барои гирифтан ва ё иваз намудани насаб бо пасвандҳои русӣ- “ев”, “вич”, “ева” ва “овна” иҷозат бидиҳанд. Насаб бояд танҳо шакли номгузории тоҷикии “зода” дошта бошад. Ин ҳуқуқшинос мегӯяд, барои иваз кардани ном ва насаби духтарам иҷозат медиҳад, ба шарте ки шакли тоҷикии “Ниёззода Таҳмина Манучеҳр”-ро қабул кунам, вале ман мехоҳам, мисли дигар фарзандонам “Ниёзова” бошад,-мегӯяд Манучеҳр Ниёзов.
Ба қавли номбурда, ҳуқуқшиноси Ҳукумати ноҳияи Сино Таваккал Раҷабов баҳона пеш овардааст, ки барои ба шакли русӣ гирифтани насаб Вазорати адлия ва Прокуратураи генералии Тоҷикистон иҷозат намедодааст. Манучеҳр мегӯяд, нафарони зиёди корафтода пушти дари ҳуқуқшинос ҷамъомада аксаран бо норозӣ ва табъи хира аз утоқ берун мешуданд. Ин ҷо суоле ба миён меояд, ки оё дар ҳақиқат Ҳукумати Тоҷикистон ва парлумони касбии кишвар чунин қонун ё қарор оид ба манъи интихоби насаб ба шакли русӣ баровардааст? Ё ин баҳонаи масъулони алоҳида аст, ки барои “бизнес”-и худ ихтироъ кардаанд?
Манъи насабсозӣ ба шакли русӣ “бизнес”-и кист? Корафтодагон мегӯянд, барои тағйири додани насаб аз шакли тоҷикӣ ба русӣ дар он сурат имконпазир аст, ки агар шаҳодатнома аз сари нав гирифта шавад ва ё барои он бояд бо масъули соҳа якдигарфаҳмӣ кард. Як нафар мақомдор, ки ба ҳеҷ ваҷҳ нахост номаш бурда шавад, гуфт тавассути шиносаш дар мақомоти маҳаллӣ роҳат насаби фарзандашро ба шакли русӣ баргардондааст. Аз ин мебарояд, ки дар ин самт низ нишонаҳои фасод комилан дида мешавад ва нафари зарурманд метавонад бо пешниҳоди маблағ ба масъулон корашро ба субут расонад, вале оне ки маблағ надорад ва ё наметавонад миёнараве барои пешниҳоди он пайдо намояд, бигзор “тоҷик” бошад. Ҳуқуқшиноси Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Синои шаҳри Душанбе Таваккал Раҷабов дар як суҳбати кӯтоҳи телефонӣ бо “Фараж” нахост ба ин масъала рӯшанӣ андозад ва масъулиятро ба гардани нафари дигар ҳавола намуда, рақами телефони ӯро ба мо дод. Ба қавли номбурда, гӯё маҳз ҳамин нафар барои иваз намудани ному насаб қарор мебаровардааст ва ба ӯ ҳеҷ рабте надоштааст. “Ман ягон монеъагӣ эҷод накардаам. Хаттӣ муроҷиат кунанд, хатӣ ҷавоб мегиранд”. Ин дар ҳолест, ки маҳз ҳамин Раҷабов ба шаҳрвандон барои гирифтани насаб ба шакли русӣ монеъа эҷод мекардааст. Сармутахассис-котиби комиссия оид ба ҳуқуқи кӯдак дар Ҳукумати ноҳияи Синои шаҳри Душанбе Одил Мирзоев зимни суҳбат ҳарфҳои Раҷабовро қисман тасдиқ намуд ва гуфт, “агар волидайн барои фарзанд дар замони навзодӣ бо шакли тоҷикии номгузорӣ шаҳодатномаи таваллуд гирифта бошанд, дигар илоҷи тағйир додани он вуҷуд надорад, махсусан ба шакли русӣ”. Бино ба гуфтаи ин мутахассис, ин тартибро моддаи 20-и Асноди ҳолати шаҳрвандӣ муқаррар кардааст. -Тибқи он ба навзод танҳо замони тифлӣ ба шакли русӣ шаҳодатнома бояд гирифт. Дар сурати ғайр дигар ҳеҷ имкони бо пасванди “ев”, “вич” ва “ева”,”евна” тағйир додани насаб мавҷуд нест,-гуфт Мирзоев. Номбурда мегӯяд, қонун ва қонунгузор ҳаққи ба русӣ баргардон кардани насаби шаҳрвандони Тоҷикистонро намедиҳад, вале аз он ки кадом қонун ва қонунгузор инро муайян кардааст, изҳори бехабарӣ намуд. То ҷое, ки аз идораҳои марбутаи давлатӣ ба мо маълумот доданд, ба шакли русӣ ихтиёр кардани насабро ягон ниҳод ва ё мансабдори алоҳида манъ накардааст, вале тавсия медиҳанд, ки мардуми тоҷик мувофиқи хоҳиш ва урфу анъанаҳои миллӣ бояд насаб дошта бошанд.
Вазорати адлия: Доштани насаб бо пасвандҳои русӣ хоҳиши шахс аст.
Мутахассиси сарраёсати қонунгузории Вазорати адлияи Тоҷикистон Далер Азамов мегӯяд, соли 2016 пас аз ворид кардани тағйирот ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар моддаи 20-и он омадааст, ки тамоми номгузориҳо тибқи анъанаҳои миллӣ ба роҳ монда мешавад. -Баъди ин тағйирот насабҳо бо пасвандҳои насабсози “зод”, “зода”, “он”, “ён” ва дигар пасвандҳои тоҷикӣ ташаккул меёбад. Агар шахс душаҳрвандӣ дошта бошад, пасванди насабашро метавонад дар асоси он интихоб намояд. Дар сурати доштани танҳо шаҳрвандии Тоҷикистон шахс метавонад бо пешниҳоди ариза ба мақомоти масъул, бо хоҳиши худ пасвандҳои насабсози дигар, масалан, “ов”-ву “вич” интихоб намояд. Дар асоси қисми 4-и моддаи 20 доштани насаби тоҷикӣ ҳатмӣ нест ва иҷозат ҳаст, ки он ба пасванди русӣ иваз карда шавад,-гуфт Далер Азамов.
Аммо Фирӯза Раҳимова, аз Раёсати ёрии ҳуқуқӣ ба шаҳрвандон дар Вазорати адлияи кишвар, ки бевосита ба масъалаҳои номгузорӣ ва ба қайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ сару кор дорад, дар ин масъала суҳбат кардан нахост. Муовини раиси Раёсати асноди ҳолати шаҳрвандӣ Самадзода Ифтихор низ рӯзи гузашта дар суҳбати телефонӣ гуфт, барои интихоби пасвандҳои насабсоз барои шаҳрвандон ягон монеа нест ва нафаре, ки онро эҷод мекунад, мувофиқи моддаи 13 – и қонун раддияро бояд асоснок намояд.
— Шояд волидайн ягон ҳуҷҷати лозимиро оид ба ивази ному насаб пешниҳод накарда бошанд, ки масъулон онро рад карда бошанд. Дар ҳар сурат ба мақомоти марбута ҳуҷҷатҳои заруриро дастрас кардан даркор аст. Агар масъулин онро рад кунанд, бояд ягон асос дошта бошанд. Онҳо бояд раддия пешниҳод созанд ва баъдан метавон онро дар суд баррасӣ кард,-иброз намуд Самадзода.
Ин масъули сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз он изҳори нигаронӣ намуд, ки бинобар набудани шарҳ дар қонун оид ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ баъзе нофаҳмӣ ва норӯшаниҳо ба назар мерасад.
“Бинобар ҳамин он ҳар гуна фаҳмида мешавад. Тибқи қонун иваз намудани ному насаби шахси ҳануз ба балоғат нарасида танҳо бо розигии падару модар сурат мегирад, дар ҳолати дигар он дар асоси ҳалномаи суд ба иҷро расонида мешавад”. Дар ҳамин ҳол вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Тоҷикистон Абдуҳалим Ғаффоров низ мегӯяд, дар интихоби ному насаб ягон таъсиру зӯроварӣ нест. -Волидайн ҳуқуқ доранд, агар номи фарзандашон “Кулух” ё “Санг” бошад метавонанд, тибқи феҳристи номҳое, ки дар ҳама идораҳои САҲШ-ҳои мамлакат вуҷуд дорад, новобаста ба сину сол онро иваз намоянд.
«Дар номгузорӣ қонун ягон монеа эҷод накардааст. Масалан, шаҳрванди Тоҷикистон мехоҳад шаҳрванди Русия шавад. Русия ҳеҷ гоҳ нафареро, ки насабаш пасванди “зода” дорад, қабул намекунад. Барои ҳамин, агар шумо хоҳед, ки на душаҳрвандӣ, балки танҳо шаҳрвандии Русияро дошта бошед, онро бояд бо пасванди русӣ иваз намоед»,-гуфт Ғаффоров.
Ин вакили парлумон бар он назар аст, ки новобаста ба он ки феълан насабҳо бо пасванди русӣ роиҷ аст, бояд минбаъд шаҳрвандон бештар тарзи номгузории тоҷикиро бояд ихтиёр намоянд.
Шамсулло ФОЗИЛОВ, МТЖТ
