Сарзамини Тоҷикистон ҳамчун гаҳвораи тамаддуни халқи тоҷик буда, пеш аз ҳама қадима будани онро ёдгориҳои таърихиаш шаҳодат медиҳанд.
Ноҳияи Куҳистони Мастчоҳ яке ноҳияҳои кадимтарини болооби водии Зарафшон буда, дар он ёдгориҳои таърихию фарҳангии зиёде боқӣ мондаанд, ки Шаҳраки Ҳисорак (асрҳои 5-8-и мелодӣ), Мазори Оббурдон (асрҳои 9-10), Масҷиди Мадрушкат (асри 19), Ҳаммоми Деҳаи Дашт (асри 18), Қалъаи Оббурдон ва ғайра аз зумраи муҳимтарин ёдгориҳои ин минтақа мебошанд.
Сойи Саббағ дар ноҳияи мазкур то кунун ягона макони таърихие буд, ки дар ин ҷо тасвирҳои рӯисангӣ (петроглиф) аз ҷониби бостоншиносону муаррихон Н. Н. Воронтсов, Е. А. Ляпунов, Б. С. Бобомуллоев ва дигарон омӯзиш шуда, дар натиҷаи омӯзиши онҳо мақолаҳои ҷолиб нашр гардидааст.
Дуюмин тасвирҳои рӯисангӣ, ки дар Куҳистони Мастчоҳ аз ҷониби муаллифи ин сатрҳо мавриди мушоҳида қарор гирифтааст, дар Таҳдашт ном мавзеи саҳроии деҳаи Дашт қарор дорад. Деҳаи Дашт мувозини деҳаи Оббурдон буда, дар қисмати чапи дарёи Зарафшон воқеъ аст. Таҳдашт ҳамчун мавзеи кишти саҳроӣ дар 5-километрии қисмати шарқи деҳаи Дашт ҷойгир аст. Сангтасвираҳо дар як санги калон тасвир шуда, бо андозаҳои гуногун зиёда аз 50 ададро ташкил мекунанд. Дар санг асосан миқдори зиёди буз ва гавазн тасвир ёфтааст ва баъзан тасвирҳо дар шакли гург канда шудаанд.
Бостоншиносони ҷавон Бобомулло Бобомуллоев ва Темурзода Бахтовар аз боздиди акси сангтасвираҳо ба чунин хулоса омадаанд, ки ин сангнигораҳо ба давраи асри биринҷ ва асриҳои миёна мансуб мебошанд. Аммо барои таҳқиқоти комили ин сангтасвираҳо акнун муҳаққиқонро мебояд ташрифи мавзеи номбурда намуда, пажуҳиш гузаронанд.
Ҳасан НУРМАТЗОДА,
Ходими калони илмии Осорхонаи миллии Тоҷикистон
