Инак, Артиши Тоҷикистон 25-сола мешавад. Аз рӯзи таъсис то имрӯз дар ин саф барои ҳифзи марзу буми ватан чандин ҷавонмардон ҷони худро нисор кардаанд, ки руҳашон шод бод. Имрӯз дар ин мавқеи хизматӣ ва муҳофизатии кишвар сафи ҷавонони бо хоҳиши хуб мерафта ба маротиб кам шуда истодааст, ки дорои сабабҳои худ мебошад.
Дар замони шӯравӣ ҷавоне, ки ба хизмати ҳарбӣ даъват намешуд ё намерафт, ӯро “девона аст” гуфта, касе духтарашро намедод. Ҳоло ин калимот дар мо каме тобиши дигар пайдо кардааст, ки агар ҷавон ба хизмати ҳарбӣ равад, ба ӯ чӣ балое рух додааст. Дар он замон се сол хизмат мекарданд, дар баробари ин, боз маоши хуб низ мегирифтанд. Яъне дар баробари дар сафи қувваҳои шӯравӣ талабот зиёд будан, боз ҳавасмандгардонӣ низ кам набуд. Ин боис мешуд, ки ҷавонони даврони советӣ бо сарбаландӣ вазифаи ҷониашонро адо намоянд. Аммо дар он давра мисли имрӯз тартибот ва талабот дар сафи қувваҳои мусаллаҳ ҷорӣ набуд. Мисол, ҳоло аз рӯйи тағйироти нави Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи вазъи ҳуқуқи хизматчиёни ҳарбӣ” як қатор имтиёзҳо ба сарбоз дода шудааст, ки ин дар замони шӯравӣ дида намешуд. Аз ҷумла, дар рафти хизмати ҳарбӣ ба сарбозони қаторӣ дар давоми шаш моҳ як маротиба рухсатии 20-рӯза ва ба сержантҳо рухсатии 30-рӯза дода мешавад ва дар миён маблағи рафтуомади сарбоз аз тарафи қисми ҳарбӣ пардохт мегардад. Ба сарбозоне, ки оиладоранд, имконият дода мешавад, ки дар масофаи 100 километр то зодгоҳашон хизмат кунанд, то рафтуомад ба хона осон гардад. Боз, дар баробари ин, ҷавонони оиладоре, ки соҳиби як фарзанданд, агар дар давоми хизмати ҳарбӣ фарзанди дуюмашон тавлид шавад, онҳо аз аскарӣ озод карда мешаванд. Ин имконоти номбаршуда ба сарбозони дигар аз давлатҳои ҷаҳон дода намешавад. Агар дар замони шӯравӣ тоҷиконро ба Қазоқистону Украинаву Озарбойҷон ба хизмат мебурданд, ӯзбеконро ба Латвияву туркменҳоро ба Россияву русҳоро ба Тоҷикистон меоварданд, яъне ҳеҷ кадом тоҷик дар Тоҷикистон хизмат адо намекарду ҳеҷ ягон қирғиз дар Қирғизистон хизмат намекард, ҳоло барои ҷавонони оиладор имкониятҳо фароханд. Ҳамагӣ дар масофаи 100 километр дуртар аз мавзеи зист хизматро адо мекунад, ки ҳаёти сарбозияшон шабеҳи даврони донишҷӯӣ аст. Пас, суоле ба миён меояд, ки чаро ҷавонони вақт ба ҳамаи ин имкониятҳову шароитҳои мусоиди хизматӣ бо назари нодида менигаранду аз хизмат кардан ба Ватан-модар меҳаросанд? Ин суол низ то чанде посухи худро ёфтааст. Чи тавре медонем, ҳоло аксари ҷавонон ба аскарӣ рафтан намехоҳанд, ки албатта дорои сабабҳои худ мебошад. Ба монанди шароити на он қадар хуби хизматӣ, муносибати аз меъёр беруни сарбозони калон нисбати сарбозони навомад ва вақти тӯлонии хизмати ҳарбӣ.
Дар бораи шароити нохуби хизматӣ ҳаминро гуфтанием, ки сарбоз ба ҳар гуна мушкилоти ҷойдошта сабр карданаш лозим, зеро дар вақти ҷанг аз ин зиёд мушкилӣ ба сари ҳар як муҳофизи ватан меояд. Пас, дар он ҳолат ӯ чӣ кор мекунад? Барои ҳамин, аз аввал дар ҳолати омодабош ва ҷавобгӯи ҳама гуна талаботи ҳарбӣ дар вақти ҷанг бояд буд.
Муносибати ғайринизомии сарбозони калон низ ба сарбозони навомад аз аввал ҳаст ва то охир низ буданаш эҳтимол дорад. Дар вақти ҷанг ҳангоми ба асорат афтодан ба дасти душман ба сари сарбозон чӣ машаққатҳое меояд? Пас, дар он замон ба доди сарбоз кӣ мерасад? Танҳо бояд сабр кунад, мисли даврони хизматиаш.
Хизмати тӯлонии сарбозон, ҳоло фикр мекунем, сабаби асосии аз хизмат саркашӣ кардани аксарияти ҷавонон гаштааст. Вале ин низ баҳона шуда наметавонад барои аз хизмат дур шудани ҷавонон. Ҳол он ки, хизмати ҳарбӣ вазифаи ҷонӣ ва конститутсионии ҳар як ҷавонмарди миллати тоҷик мебошад. Аммо барои беҳтар кардан ва ба низом даровардани муҳлати хизмати ҳарбӣ якчанд пешниҳод дорем. Мисли он, ки ба ҷавонони маълумоти олидошта имтиёзи хизмати яксола додаем, инро ба дигар қишри ҷавонон низ диҳем. Барои донишҷӯён бошад, санаде ба имзо бояд расонд, ки мувофиқи он “ба ҳар донишҷӯи муассисаи олиро хатмкарда танҳо дар ҳолате диплом дода шавад, ки ба муҳлати 6 моҳ дар сафи қувваҳои мусаллаҳ хизмат кунад” ва ё ин ки “дар ҳар донишгоҳи кишвар кафедраҳои ҳарбӣ таъсис дода шавад”, то донишҷӯ дар баробари таҳсили илм кардан боз дорои донишҳои ҳарбӣ гардад. Барои ҷавонони аз таҳсил дурбуда, хуб мешуд, ки муҳлати хизматро як сол ва ё якуним сол муқаррар кунанд, то ҷавонони кишвар дубора мисли замони қаблӣ барои ба аскарӣ рафтан дилгарм шаванд.
Дар ҳолати ба кор наомадани ин муқаррарот маҷбур мешавем боз ба қонунҳои нонавишта рӯй орем. Ба мисли надодани духтар ба ҷавони ба аскарӣ нарафта, ки ҳоло дар аксар манотиқи куҳистонии кишвар ин расм ҷорӣ аст.
Нуралӣ КАРИМ
Метарсам, ки дар ҷанг пушт мегардонем!
Дӯстам, Нуралӣ! Бисёр хуб навиштӣ. Ба аксар гуфтаҳоят розиям, вале на ба ҳамааш. Хуб аст, ки бо кадом сабаб аз хизмати ҳарбӣ гурехтани ҷавонмардони кишварро медонӣ. Фикрҳоятро хондам, акнун маро шунав.
Дар яке аз саҳначаҳои ҳаҷвии гуруҳи “Ғарибшо-компания” сухане ба ин маънӣ гуфта мешавад: “Шахсоне, ки аз аскарӣ мегурезанд, дар ҳуҷҷат “негодный”, дар ҳаёт “годный” ва шахсоне, ки ба аскарӣ мераванд, дар ҳуҷҷат “годный”, вале дар ҳаёт “негодный” мешаванд.
Ин сухан чанд сол пеш гуфта шуда буд, аммо имрӯз ҳам ҷой доштани зӯроварӣ ба сарбозони нав ба хизмат рафта шунида мешавад ва тавре худат гуфтӣ, ба ин кор тарафдор ҳам ҳастӣ.
Мо барои чӣ ба хизмат меравем? Барои он, ки ҷангро ёд гирем, то агар сагбачае ба кишвари мо бо чашми бад нигарад, чашмонашро канда, партофта тавонем ва бо ин роҳ ватанамонро муҳофизат кунем.
Ҳама вақт дуо мекунем, ки дар ягон кишвар ҷанг нашавад, лекин ҳеҷ як давлат аз низоъҳои мусаллаҳона эмин нест. Дар ҳама ҷо шахсони бадхоҳ буданду ҳастанд. Мабодо дар ватани мо ҳамин гуна низоъ сар занад, аз рӯйи ақидаи ту, бояд дар қисмҳои ҳарбӣ ба сарбозони нав зӯроварӣ карда шавад, чунки вақти ба дасти душман асир афтодан тоқат карда тавонанд? Инро бидон, ки душман на ҳама вақт асиронро азобу машаққат медиҳад, махсусан дар чунин ҳолат. Тасаввур кун, ки туро бесабаб латукӯб кунанд, дашномат диҳанд ва шаъну шарафатро паст зананд. Дар вақти асир афтодан дар ҷанг душман туро эҳтиром намояду имконияти беҳтар зиндагӣ карданро диҳад. Дар ин ҳолат ту ё бо душман ҳамроҳ мешавӣ ва ё коре ба корашон намегирӣ, ошно! Метарсам аз ин рӯз, сахт метарсам…
Хайёми САРАХОН
