Консепсияи сиёсати давлатии Тоҷикистон дар соҳаи дин ба хотири мушаххассозии самтҳои афзалиятноки сиёсати давлатӣ дар соҳаи дин бо назардошти манофеи миллӣ қабул гардида будааст.
Яке аз ҳадафҳои ин консепсия таъмини ҳифзи амнияти Тоҷикистон, барҳам додани таҳдидҳои экстремизм ва терроризм, коҳиши миқдори ҷинояткории муташаккилона унвон мешавад.
Тибқи иттилои Фаррухулло Олимзода, муовини раиси Кумитаи дин, танзими аънана ва ҷашну маросими миллии назди Ҳукумати Тоҷикистон, ҳадафи консепсияи мазкур рушди робитаҳои неку созандаи давлат ба иттиҳодияҳои динӣ, татбиқи кафолатҳои конститутсионӣ дар соҳаи озодии виҷдон, фароҳам овардани шароити амалишавии ҳуқуқи шаҳрвандон дар интихоби дин ва пайравӣ кардан ё накардан аз дин, таъмини баробарӣ ва таҳаммулпазирии динию мазҳабӣ, пешгирии ғояву ақидаҳо ва равияҳои тундрав дар муҳити динӣ ва ба вуҷуд овардани фазои ваҳдату ризоият дар ҷомеаи Тоҷикистон мебошад.
Дар Консепсияи сиёсати давлатии Тоҷикистон гуфта мешавад, ки воридшавии бенизоми адабиёти динию мазҳабӣ ва маводи электронӣ, видеоӣ ва шунавоии дорои хусусияти таблиғотӣ, ки дар солҳои охир аз ҷониби намояндагони равияву мазҳабҳои навпайдои исломӣ ва ғайриисломӣ ба ҳудуди кишвар ба роҳ монда шудааст, нигаронии ҷомеа ва мақомоти давлатиро ба вуҷуд овардааст.
“Ҳолати мазкур метавонад сабаби пеш омадани бенизомии комил дар бозори адабиёти динӣ, паҳн гаштани таълимоти дорои хусусиёти ифротӣ дар байни наврасону ҷавонон ва барангехтани низоъ ва хусумати динӣ дар ҷомеа гардад. Ба танзим даровардани раванди воридот, табъу нашр, интишор, фурӯш ва паҳн намудани адабиёти динӣ, инчунин ашёву маводи таъиноти динӣ аз ҷумлаи муҳимтарин воситаҳои танзими вазъи шомилшавии ҷавонон ба гурӯҳҳои экстремистӣ ба ҳисоб меравад.”- яке аз заминаи бавуҷудоии консепсия шарҳ дода шудааст.
Рустам Азизӣ, муовини директори Маркази исломшиносӣ дар назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мегӯяд, ин консепсия яке аз санадҳои меъёрии муайянкунандаи сиёсати давлатӣ дар бахши дин, фаъолияти ташкилоти динӣ, ҳамкории онҳо бо мақомоти давлатӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ мебошад.
Ба иттилои муовини директори Маркази исломшиносӣ ин санад дар натиҷаи фаъолияти беш аз дусолаи коршиносон ва муҳокимаи он дар сатҳҳои гуногун ба вуҷуд омада, дар Шӯрои ҷамъиятии назди Президенти Тоҷикистон ва Маҷлиси олӣ баррасӣ низ гардида буд:
“Зарурати ин консепсия чанд сол қабл эҳсос шуд. Дар суханрониҳои роҳбари давлат ва паёмҳо ишорае барои муайян намудани сиёсати давлатӣ дар бахши дин таъкид гардида буд. Чунки баъзе санадҳои меъёрӣ-ҳуқуқие, ки дар ин самт доштем, аввали солҳои 2000—2006 қабул шуда буданд ва дар шароити тағйирёбандаи замони муосир то андозае ҷавобгӯи талабот ва тақозои замон набуданд. Ҳамоҳангиҳои баъзе идора ё баъзе меъёрҳои ҳуқуқӣ то як андоза механизми муайян надоштанд. Яъне мақомотҳои қудратӣ тибқи консепсияву меъёрҳо ва дастурҳои соҳавии худ фаъолият мебурданд, ташкилотҳои динӣ дар самти худ, ташкилотҳои илмию соҳаи маориф дар самти худ. Бо мақсади самти муаяйн бахшидани сиёсати давлатӣ дар соҳаи дин ин консепия таҳия ва бо ҷалби бахшҳои тамоми ин соҳа муҳокима гардида, ахиран қабул гардид”-зикр менамояд Рустам Азизӣ.
Тибқи иттилои Азизӣ, Консепсияи сиёсати давлатии Тоҷикистон дар соҳаи дин миёни кишварҳои муштаракулманофеъ бесобиқа буда, Тоҷикистон дар ин самт ба таҷрибаи худ такя кард, “як гурӯҳи кории салоҳиятнок бо ҷалби мутахассисони соҳаҳои гуногун аз Кумитаи дин, Маркази исломшиносӣ, Маркази тадқиқоти стратегӣ, Прокуратураи генералӣ, Суди олӣ, Вазорати адлия ва Академияи илмҳо ҳашт ҷаласаи доир намуданд. Натиҷаи аввал ба Шӯрои ҷамъиятӣ пешниҳод шуд. Ин консепсия ду бор дар Шӯрои ҷамъиятӣ баҳс шуда, сипас дар Маҷлисӣ Олӣ низ муҳокима шуда моҳи апрели соли равон аз ҷониби Президенти кишвар тасдиқ шуд”.
Дар консепсия зикр шудааст, ки дар ду даҳсолаи охир фаъолияти таблиғотии равияҳои гуногуни хориҷии ғайриисломӣ дар фазои динии Тоҷикистон густариш ёфта истодааст.
“Дар фазои иттилоотӣ ва фарҳангии Тоҷикистон паҳн шудани барномаҳои гуногуни диниву мазҳабӣ тавассути интернет ва шабакаҳои моҳворавӣ, ки барангезандаи мафкураву ғояҳои ифротӣ маҳсуб ёфта, ба муҳити динии мо мутобиқ нестанд, боиси нигаронии ҷомеа гардида, бинобар омилҳои таърихӣ рушд наёфтан ва хусусияти куҳнапарастӣ гирифтани тафаккури динии ҷомеа дар баъзе минтақаҳои Тоҷикистон ҷомеаро нигарон намудааст, ки дар хусусияти таассубӣ ва то ҳадде хурофотӣ гирифтани тафаккур ва маърифати динии мардум ба мушоҳида мерасад”,- нигаронӣ мешавад дар санади мазкур.
Бинобар ин, дар консепсия таъкид мегардад, ки яке аз мақсад ва вазифаҳои асосии сиёсати давлатӣ дар соҳаи дин- пешгирии барангехтани кинаю адоватӣ динӣ, падидаҳои номатлуби ифротгароӣ дар муҳити динӣ унвон шудааст.
Дар ҳамин ҳол Фаррухулло Олимзода, муовини раиси Кумитаи дин, танзими аънана ва ҷашну маросими миллӣ, бинобар сабаби онки имрӯз ғояву афкори носолим дар фазои андешаи динӣ бештар ба назар мерасад, ҷиҳати пешгирии он дар доираи консеписияи мазкур як қатор татбирҳо пешбинӣ шудааст. “Дар яке аз бандҳои консепсия омадааст, ки давлат шаклҳо ва муҳтавои иттилооти диниро дар муҳити динӣ аз ҷумла дар ВАО бо мақсади пешгирии паҳншавии ғояҳои экстремистӣ ва бадбинии динию мазҳабӣ, ки ба аманияти давлату миллат таҳдид менамояд, тибқи тартиби муқарраргардидаи қонунгузории ҶТ ба танзим медарорад.”
Бояд гуфт, дар Консепсияи сиёсати давлатии Тоҷикистон дар соҳаи дин баъзе маҳфумҳои калидӣ шарҳ дода шудааст. Президенти кишвар низ таъкид карда буд, ки бинобар вуҷуд надоштани таърифи ягона аз рӯйдоду падидаҳо мушкилот дар мубориза терроризм ва экстремизм ба вуҷуд омадааст.
Беҳрӯз Қурбонзода, устоди Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ахиран дар як ҳамоиши байналмилалӣ дар Маркази тадқиқоти стратегӣ даъват намуда буд, ки вақти он расидааст то маҳфуми экстермизм илман асоснок гардад.
Ба бовари ӯ, маҳфуми экстремизм мураккабу гуногунҷанба буда, асосноккунии он ба таҳлилу баррасии ҷиддии илмӣ ва ҳуқуқӣ ниёз дорад, “вожаи ифрот ва ифротӣ амалан дар ҳама тавсияҳои моҳияти экстремизмро инъикоскунанда истифода мегарданд. Баррасии моҳияти экстремизм аз мавқеи ҳуқуқ падидае ҳаст, ки аз марзи меъёрҳои ахлоқию маънавии қонунгузории амалкунанда убур мекунад. Экстремист шахсе ҳаст, ки дар фаъолияти худ ҷонибдори амалҳои якравию тундравӣ буда, ин зуҳурот метавонад дар ҳама соҳаҳои фаъолияти инсон инъикос ёбад”, мегӯяд ин устоди донишгоҳ.
Дар консепсия мафкураи диние, ки ба дигаргуниҳои динӣ дар ҷамъият ва асоснок намудани ақидаи истифода бурдани зӯроварӣ барои ҳалли масъалаҳои динӣ дар ҷомеа марбут аст, тундгароии динӣ унвон гирифтааст. Таҳаммулпазирӣ — бидуни хусумат қабул намудани ҳиссиёт, андеша, ақида, дину оин ва тарзи зиндагонии дигарон, эътироф намудани ҳуқуқ ба мавҷудияти фарҳангҳои дигар ва ҳамзистии осоишта дар ҷомеаи гуногунмазҳаб тафсир мешавад.
Сафарбек Кабиров
Ин гузориш дар ҳамдастӣ бо Намояндагии Институти инъикоси ҷанг ва сулҳ (IWPR) дар Тоҷикистон, дар доираи лоиҳаи «Тавонмандсозии ҷомеа ба хотири мубориза бо ифротгароӣ дар Тоҷикистон» омода шудааст.
