Тилло аз  ҷумлаи металлҳои қиматбаҳо маҳсуб ёфта, дар давоми асрҳо арзишу манзалати хешро гум накардааст. Дар замони қадим низ сармояи инсоният ва кишварҳои алоҳида  аз рӯйи ҳаҷми ин металли гаронбаҳо ҳисоб карда мешуд. Дар ҷаҳони муосир низ тилло муайянкунандаи сатҳи иқтидори иқтисодии мамлакатҳо боқӣ мондаву буҳронҳои молиявии чанд соли охир арзиши онро бамаротиб боло бурдааст. Инсонҳо низ кӯшиш мекунанд, ки аз ин металли  камёфт барои худ ороишот харидорӣ намуда, ба ин васила, завқи зебоипарастӣ ва имконоти молиявии хешро ба маҳзари ом гузоранд. Шоҳидони ҳол мегӯянд, ки дар замони собиқ шӯравӣ  дастрасии мардум ба маснуоти заргарӣ  осон набуд. Ба шарофати соҳибистиқлолии кишвар дар тамоми манотиқи мамлакат фурӯши чунин маснуот роиҷ буда, ҳама метавонанд дар доираи имконоти молиявии худ онҳоро дастрас намоянд.

Манзури банда аз иншои матлаби мазкур чизи дигар аст. Мушоҳида мешавад, ки ҳамрадиф бо маҳсулоти баландсифати заргарӣ, маснуоте ба харидорон пешниҳод мегардад, ки сифаташон  ҷавобгӯйи талаботи мавҷуда нест. Барои мисол, то ҳанӯз ба харидорон пешниҳод намудани тиллои «низкий», «туркӣ», «арабӣ» ва ғайра ҷой дошта,  харидорон низ аз «бренд» -ҳо таври мунтазам ва дар ҳаҷми зиёд харидорӣ намуда истодаанд. Ҳол он ки аксари чунин маснуот, агар зебоии зоҳириашонро сарфи назар намоем, оҳанпорае беш нестанд. Мутаассифона, қисмати аъзами харидорон ин ҷиҳати масъаларо ба инобат нагирифтаву бозори тоҷирони бевиҷдонро «гарм» намуда истодаанд. Чунин нафарон бо харидории чунин тиллои бесифат мақоли «Хоҷа, боғ дорӣ? -Дорам»-ро амалӣ  карда, дарк намекунанд, ки «на ҳама чизе, ки медурахшад, тилло аст».

Мушоҳидаҳо аз он шаҳодат медиҳанд, ки баъди ба марҳилаи сифатан ворид гардидани  фаъолияти Нозироти давлатии иёргирии назди Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба масъулиятшиносии роҳбари он – Дилшод Саидзода рабт дорад,  фурӯшандагон ва харидорон доир ба  мавҷудият ва рисолату ваколати Нозироти мазкур иттилои комил пайдо карданд.

Пештар ҳолатҳои зиёде мавҷуд буданд, ки харидорон аз ҷониби тоҷирони беинсоф зимни фурӯши тилловорӣ  фиреб  хӯрдаву иқдоме барои ҳифзи ҳуқуқи истеъмолии худ намекарданд. Кунун вазъият куллан дигар шуда, сохтори мазкур рисолати хеш — назорати коркард, истифода, нигаҳдошт ва баҳисобгирии металлҳои қиматбаҳо ва сангҳои қиматбаҳоро дар ташкилотҳо ва соҳибкорони инфиродие, ки чунин фаъолиятро пеш мебаранд, дар сатҳи хуб ва сифати баланд ба ҷой оварда истодааст. Мутобиқи қонунгузории ҷорӣ назорати иёргирӣ бо мақсади ҳимояи ҳуқуқи истифодакунандагони маснуоти заргарӣ ва маснуоти дигари маишие, ки аз металлҳои қиматбаҳову сангҳои қиматбаҳо сохта шудаанд, ҳимояи истеҳсолкунандагони ин маснуот аз рақобати носолим ва  ҳимояи манфиати давлат гузаронида мешавад.

Табиист, ки дақиқияти ташхис бидуни таҷҳизоти замонавӣ ғайриимкон аст. Биноан, бо ибтикори Дилшод Саидзода барои беҳтар намудани сатҳи хизматрасонӣ таҷҳизоти махсус ва маводи лаборатории истеҳсоли давлатҳои хориҷӣ дастрас гардид.  Нуктаи муҳим он аст, ки тӯли фаъолияти Нозирот аввалин маротиба ин гуна таҷҳизот дар раванди фаъолият  истифода  шуданд. Илова бар ин, бинои Нозирот, ки дар ҳолати на чандон хуб қарор дошт, бо риояи назокатҳои бахши меъморӣ бозсозӣ ва таъмир гардид, ки аз завқи баланди роҳбари он – Дилшод Саидзода гувоҳӣ медиҳад.

Муҳимтар аз ҳама, бо ташаббуси роҳбари Нозирот, дастгирии Ҳукумати мамлакат,  мақоми олии намояндагӣ ва қонунгузори мамлакат тибқи муқаррароти Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Оид ба ворид намудани илова ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» дар давоми чанд соли охир  ба моддаи 15 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» қисми 14 илова гардида, бар ивази андоз аз арзиши иловашуда, аксиз ва боҷи гумрукӣ ҳангоми воридоти маснуоти заргарӣ, пардохти махсуси гумрукӣ барои воридоти як грамм маснуоти заргарӣ аз металли тилло ҳаждаҳ сомонӣ ва барои воридоти як грамм маснуоти заргарӣ аз металли нуқра се сомониву шаш дирам муқаррар карда шуд.

Далелҳо аз он шаҳодат медиҳанд, ки то мавриди амал қарор гирифтани қонуни мавриди назар  вазъи бозори маснуоти заргарӣ ташвишовар буду воридоти он бо дарназардошти талаботи иқтисодиёт ва рушди соҳибкорӣ такмил ва дастгирии давлатиро тақозо менамуд. Таҳлили нишондиҳандаҳои барасмиятдарории маснуоти заргарӣ дар солҳои пеш  далели бебаҳс буданд, ки ҳангоми воридоти маснуоти заргарӣ, бо сабаби баланд будани пардохтҳои давлатӣ, ки бо дарназардошти хароҷоти интиқолӣ аз 40 то 42 дарсади арзиши моли воридкардаро дар бар мегирифт, ба таври қочоқ воридшавии маснуоти мазкур  тамоюли афзоишро касб намуда буд.  Табиист, ки ҳолати мазкур сабаби рушди бозори пинҳонии харидуфурӯши маснуоти заргарӣ шуда, омилҳои коррупсиониро ба миён меовард.

Дар ин робита, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти мамлакат муҳтарам  Эмомалӣ Раҳмон се сол қабл зимни суханрониашон дар Форуми байналмилалии соҳибкории «Душанбе-2015» оид ба «Саҳми соҳибкорӣ ва сармоягузорӣ дар рушди устувор» зикр намуданд, ки “дар нуҳ моҳи соли 2015  аз Ҷумҳурии Туркия тавассути хатсайри ҳавоӣ аз ҷониби соҳибкорони ватанӣ ба кишвар 700 кг маснуоти заргарӣ, танҳо тилло ворид гардидааст, ки дар асл аз он 15 кг ба таври расмӣ аз қайди давлатӣ гузаронида шуда, ҳамагӣ 2,1 фоизи ҳаҷми умумии молҳои воридгардидаро ташкил медиҳад. Дар натиҷаи ба расмияти гумрукӣ надаровардани 685 кг маснуоти заргарии бо роҳи қочоқ воридгардида ба ҳисоби миёна зиёда аз 39,7 миллион сомонӣ ё ин ки 5,9 миллион доллари ИМА пардохти гумрукӣ ба Буҷети давлатӣ ворид нагардидааст”. Қобили зикр аст, ки ин танҳо рақамҳои оморӣ буда, вазни хоси соҳибкории пинҳонӣ ба инобат гирифта нашудааст.

Рақамҳо ҳокианд, ки баъд аз қабули қонуни мазкур ва дар заминаи меҳнати пурмаҳсулу масъулиятшиносии роҳбарияти Нозироти мавриди назар,  новобаста  аз таъсири буҳрони молиявӣ, ки дар натиҷаи он қобилияти харидории маснуоти заргарӣ аз ҷониби аҳолӣ бамаротиб суст шудааст, нишондиҳандаҳои  воридоти маснуоти заргарӣ ба кишвар  ва аз ин ҳисоб ба Буҷети давлатӣ ворид шудани маблағ дар муқоиса ба солҳои пеш хеле баланд аст.

Аз ҷониби дигар, ба шарофати қонуни зикршуда миёни истеҳсолкунандагони маснуоти заргарии ватанӣ рақобати солим роҳандозӣ ва баҳри коркарди ашёи хоми ватанӣ, таъсиси ҷойҳои нави корӣ,  ба кишвари содиркунандаи ин намуди  маҳсулот табдилёбии Ҷумҳурии Тоҷикистон замина фароҳам шуд.

Мутаассифона, то ҳанӯз  як идда дар ҳолати нақзи ҳуқуқҳояшон ҳангоми харидории маснуоти заргарӣ хомӯширо ихтиёр менамоянд. Бо дарки масъулият метавон гуфт, ки  ҳифзи ҳуқуқҳои онҳо оид ба ин масъала вазифаи ҷонии Нозироти давлатии иёргирии назди Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, шаҳрвандонро мебояд равобитро бо ин сохтор тақвият бахшанд.

Далер Мерганов,  

журналист

ЯК ҶАВОБ ТАРК

Please enter your comment!
Please enter your name here